Kritisizm ne anlama gelir?

Kritisizm Immanuel Kant tarafından kurulan köklü bir felsefi yaklaşımdır. Kısaca eleştiricilik anlamına gelir. Kendisinden önceki akımlara bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Kendisinden önceki akımları tek tek ele aldığında reddeder ama toplu olarak ele alındığında bir bakıma kabul eder. Bu tavır genel olarak bir sentez olarak da kabul edilebilir.

Kant’ın Kritisizm Anlayışı Nedir?

Kritisizm temelinde akıl ve deneyimle anlamayı barındırır. Fakat bu ikisi birlikte olmalıdır. Tek başlarına yeterli olmayacaktır.Bu tavır zorlamalara ve zorunlukluklara karşı bir anlayış olarak ön plana çıkmaktadır. Dolayısıyla bu anlayışı göre insanlar tecrübeleri, düşünceleri ve empati yoluyla doğru yolu bulmalıdır. Ancak tek başına akıl ve tek başına deneyim doğruyu bulmak için yetersiz kalacaktır. Doğruyu bulmanın tek yolu akıl ve deneyi sentezlemektedir. Bu açıdan değerlendiriliğinde kritisizm için rasyonalizm yani akılcılık ve ampirizm yani deneycilik temel alınarak ortaya çıkmış bir sentez denilebilir.

Söz konusu anlayışın en önemli temsilcisi aynı zamanda bu akımın kuramcısı olarak ön plana çıkan Immanuel Kant’tır. Bir diğer popüler ve önemli savunucusu ise Bertrand Russell’dır.

Kant’ın İdeası

Kant, her kişinin disiplinli bir şekilde eğitilmesi gerektiğini savunur.  Ahlak söz konusu olduğunda ise Kant’a göre iyilik zorunluluktan ya da bir çıkar uğruna yapılmamalıdır. Empati ahlak kurallarının temelini oluşturmalıdır. Kişi daha sonra kendi başına gelebileceğini düşündüğü yanlış davranışları başka insanlara uygulamamalıdır.

İdea bu akımın görüşlerine göre ancak empati, akıl ve deneyimin senteziyle mümkün olabilmektedir. Doğruluk için kişiler zorunlu tutulmalıdır. Davranışlar herhangi bir zorlamayla değiştirilmemelidir. Kişi daha sonra kendisinin başına da gelebileceğini düşünerek yanlış hareketlerini engellemelidir. Kant’ın ahlak yasasının kaynağı bu düşünceye odaklanmaktadır. 

Kaynakça: https://barsidea.com