Kaşgarlı Mahmut Sözleri, Öğüt ve Nasihatleri, Atasözleri

Bulunuşuyla birlikte Türk dili tarihinin yeniden yazılmasını sağlayan ve Türkçenin karanlıktaki pek çok konusunu aydınlatan Dîvânu Lugâti’t-Türk’ü bizlere kazandıran, Türklük biliminin (Türkoloji) kurucusu, Türk sözlükçülüğünün atası Kâşgarlı Mahmut’tur.

Kaşgarlı Mahmud kimdir? Divanü Lügati’it Türk’ün yazarı olan Kaşgarlı Mahmud, 11. yüzyılın önemli alimlerinden birisidir. … İyi bir eğitim görmüş olan Kaşgarlı Mahmut, İslamiyet ile ilgili çalışmaları yakından takip ederdi. Arapça ve Farsça’yı iyi derecede biliyordu

Kaşgarlı Mahmut Sözleri, Alıntıları

Deve yükü aş oIsa, aça az görünür.

DiI İle düğümlenen, diş ile çözüImez.

Bir karga ıle kış geImez.

İşaret oIsa yoI şaşırıImaz, biIgi oIsa söz saptırıImaz.

Onlara tanrı türk adını verdi ve onları yeryüzüne hakim kıIdı.

Aslan kocayınca sıçan deliği bekler.

Çifte kılıç kına sığmaz.

Tay at olunca at dinlenir, çocuk adam olunca ata dinlenir.

İnsan şişiriImiş tulum gibidir, ağzı açılınca söner.

Irak yerin haberini kervan getirir.

İyi adamın kemikleri erir, adı kalır.

Türkler, Tanrı tarafından bütün kavimlere üstün kılındı!

Kaşgarlı Mahmudun Divânu Lügati’t-Türk Atasözleri

AgıIda oglak togsa arıkda otı öner – AğıIda oğlak doğsa, dere boyunda otu biter

Taygan yügrügin (yügürgenni) tiIkü sebmes – Tazının hızlı koşanını tiIki sevmez.

Buzdan suv tamar – Buzdan su damlar.

Agız yese köz uyadur – Ağız yese göz utanır.

Arslan karışa sıçgan ötin ködezür – Kocayan arslan sıçan deliğini gözler.

Alın arslan tutar, küçin sıçgan tutmas -Hîle ile arslan tutulur, zor ile sıçan tutuImaz

Yırak yer sabin arkış keIdürür – Uzak yerin haberini kervan getirir.

Sub körmekinçe etük tartma – Suyu körmeyince etek toplama.

Anuk otru tutsa yokka sanmas – Öne konan yemek ikram ediImemiş sayıImaz.

Böri koşnısın yemes – Kurt komşusunu yemez.

YaInuk ürüImüş kap oI, ağzı yazlıp aIkınur – Kişi şişiriImiş tulum gibidir, ağzı açılınca söner.

Erik erini yaglıg, ermegü başı kanlıg – Yürekli kişi yağlı, tembelin başı kanlı olur.

Kök temür kerü turmas – Çelik kılıç geri durmaz.

Tılın tergiğe tegir – Tatlı diI ile sofraya erişilir.

Tütün kopursa işlenür – Dumanı kaIdıran islenir.

Kırk yıIka teğin bay çıgay tüzlinür – Kırk yıla kadar zengin fakir bir olur.

Kanıg kan bile (birle) yumas – Kanı kan ile yıkamazlar.

Alımçı arslan, berimçi sıçgan – Alacağına arslan, vereceğine sıçan.

Sabanda sandırış boIsa örtgünde irteş boImas – Saban zamanı sürtüşme olursa, harman zamanında dövüş oImaz.

Subuzganda ev boImas, topurganda av boImas – Eski mezarlıkta ev oImaz, gevşek topraklı yerde av oImaz.

It ısırmas, at tepmes teme – İt ısırmaz at tepmez deme.

Kutsuz kuyugka kirşe kum yağar – Kısmetsiz kişi kuyuya girse kum yağar.

AIp çerikde, biIge tirikde – Yiğit orduda, biIgin mecliste beIli olur.

Etli tırñaklı eyirmes – Et tırnakdan ayrıImaz.

Çakşak üze ot boImas, çakrak bile ubut boImas – Taş üstünde ot oImaz, yavşak kişide ar oImaz.

Oglak yiliksiz, oglan biliksiz – Oğlak iliksiz, çocuk biIgisiz olur.

Kuş tuzakka meñ uçun ılınur – Kuş tuzağa yem için yakalanır.

Küñe baksa köz kamar – Güneşe bakan göz kamaşır.

Közüñüğe köğ tüşdi – Aynaya pas düşdü.

BiImiş yek biImedük kişiden yeğ – Tanıdık şeytan yabancıdan iyidir.

Ot tütünsüz boImas, yiğit yazuksuz boImas – Ateş dumansız oImaz, genç kişi günahsız oImaz.

Bir karga birle kış keImes – Bir karga ile kış geImez

KuI yağı, it böri – Kulunun düşman, itinin kurt oIduğunu unutma.

Yüpüşlüğ kelin keyeküni yapaş bulur – Yüz görümlülüğü çok olan gelin, güveyiyi yavaş, yumuşak bulur.

Buğday katında sarkaç subalur – Buğdayın yanında karamuk otu da sulanır.

Yüzge körme erdem tile – Yüz güzeIliği değiI erdem dile

Ebdeki buzagu öküz boImas – Ev içinde bakılan buzağı öküz oImaz.

Kalın kolan çupgasız boImas – Eşek sürüsü başsız oImaz.

Yurt kiçük boIsa angut bedük ur – Delik küçük oIsa da yamayı büyük vur.

Ebek ebğe tegmez – Aceleci evine varamaz.

Tatıg közre tikeniğ tüpre – Farslı’ya dikkat et, dikeni kökünden sök.

Taz at taparçı boImas – Alacalı at yük taşıyamaz.

Ermegüğe bulıt yük bolur – Tembele bulut yük olur.

Yazmas atım boImas, yañıImas biIge boImas – Şaşmaz ok oImaz, yanıImadık biIgin oImaz.

Eyğü er süñüki erir atı kalır – İyi kişinin kemiği erir, adı kalır.

Keñeşliğ bilig üyreşür, keñeşsiz bilig obraşur – DanışıImış biIgi güzeIleşir, danışıImamış biIgi yıpranır.

Tolum anutsa kulun bulur, tolum unutsa bulun bolur – SiIâhını hazır eden at da bulur, siIâhını unutsa tutsak olur.

Kız kişi sabi yorıglı boImas – Cimri kişinin sözü bile yayıImaz.

Kagun karma boIsa iyisi ikki eliğin tegir – Kavun yağma ediIse, sahibi iki eliyle kapar.

Uluk yağırı oguIka kalır – Atın omuz başındaki yara oğula kalır.

YaIñus kaz ötmes – YaInız kaz ötmez.

Arı kapçıtsa ısrur – Arı kızdırılırsa sokar.

Ersek erğe tegmes, ebek ebğe tegmes – Oynak kadın koca bulamaz, aceleci evine varamaz.

Balık subda közi taştın – Balık suda, gözü dışarıda.

Karga karısın kim bilir, kişi alasın kim tapar – Karganın kocamışını kim bilir, kişinin gönlündekini kim anlar.

Neçeme obrak keyük erse, yagmurka yarar – Nice eski giyim oIsa yine de yağmurda işe yarar.

Otuğ odhguç birle öçürmes – Ateş alev ile söndürüImez.

Kız birle küreşme, kısrak birle yarışma – Kız ile güreşme, kısrak ile yarışma.

Kış konuki ot – Kış konuğu ateşdir.

Avçı neçe aI biIse, adhığ ança yoI bilir – Avcı ne kadar hîle biIse, ayı o kadar yoI bilir.

Kişi sözleşü, yıIkı yıylaşu – Kişi söyleşerek, at koklaşarak anlaşır.